AST= Aspartate aminotransferase

ALT= Alanine aminotransferase

ALP= Alkaline phosphatase

GGT= Gamma-glutamyl transferase

Những nguyên nhân tăng mức độ aminotransferases

Những nguyên nhân thông thường tăng diếu tố gan gồm có gan chứa mỡ (hepatic steatosis or fatty infiltration of the liver), tổn thương gan do rượu gây nên, gan viêm do siêu vi B và C, nhiễm sắc tố sắt (hemochromatosis) và gan viêm tự miễn nhiễm (autoimmune hepatitis).

Những thử nghiệm máu và những nguyên nhân gây mức độ aminotransferase cao

Thử nghiệm đầu tiên

Kháng thể gan viêm C (hepatitis C antibody) trong huyết thanh để tìm sự hiện diện của kháng thể gan viêm C nhiễm trùng mạn tính.

Kháng sinh bề mặt gan viêm loại B (HBsAg), kháng thể bề mặt (anti-HBs), và kháng thể lõi (anti-HBc) tìm gan viêm loại B kinh niên với sự hiện diện của kháng sinh bề mặt và kháng thể lõi (dương).

Lượng sắt trong huyết thanh, và khả năng liên kết sắt toàn phần cho biết có bị nhiễm chứng nhiễm sắc tố sắt trong máu (hemochromatosis) không.

Lượng ceruloplasmin trong huyết thanh: luợng ceruloplasmin giảm chứng tỏ bệnh Wilson.

Protein điện di trong huyết thanh (serum protein electrophoresis) : gia tăng polyclonal immunoglobulins, antinuclear antibodies, smooth muscle antibodies chứng tỏ bệnh gan viêm tự miễn nhiễm (autoimmune hepatitis). Sự giảm băng alpha globulins chứng tỏ sự thiếu hụt alpha 1-antitrypsin.

Những thử nghiệm khác nếu thử nghiệm trên có kết quả âm

Thử nghiệm phản ứng dây đảo ngược sao chép polymerase (reverse transcriptase polymerase) tìm hiện diện của RNA vi rút gan viêm loại C.

Phân loại alpha 1-antitrypsin nếu thấy có sự hiện diện của phenotip ZZ thì chứng tỏ có sự thiếu hụt alpha 1-antitrypsin.

Antiendomysial antibodies, antigliadin, và kháng thể transglutaminase trong mô chứng tỏ sự hiện diện bệnh viêm ruột loét (celiac sprue).

Creatine kinase và aldolase: gia tăng diếu tố chứng tỏ bệnh thuộc cơ vân.

Một số chuyên gia thấy có lợi khi làm tất cả thử nghiệm trong nhóm đầu, ngoại trừ truờng hợp có nguyên nhân rõ rệt như nghiện rượu.

Môt số khác thích áp dụng lối thứ tự như:

Hõi cặn kẽ bệnh nhân về sự uống rượu, hay hỏi thân nhân nếu nghi ngờ bệnh nhân không nói thật.

Tìm kiếm những yêu tố gây bệnh gan có mỡ không do rượu gây nên (nonalcoholic liver disease).

Thử nghiệm tìm kháng thể gan viêm loại C.

Thử nghiệm tìm gan viêm loại B.

Tìm kiếm bệnh nhiễm sắc tố sắt.

Tìm những nguyên do hiếm hơn như thiếu hụt alpha 1-antitrypsin, bệnh Wilson, và đôi khi bệnh viêm ruột loét miệng (celiac sprue).

Bệnh gan do rượu gây nên

Bệnh này là bệnh thông thường nhất tại Hoa Kỳ. Y sĩ cần phải nghĩ tới bệnh này khi nguời bệnh uống 7-8 g rượu mỗi ngày (khoảng 5 ly). Đàn bà có thể mắc bệnh khi uống ít hơn (2 ly mỗi ngày). Định bệnh căn cứ trên một tỷ lệ AST/ALT 2:1. Ít khi thấy mức độ AST cao hơn 8 lần bình thuờng và ALT cao hơn 5 lần bình thường trong bệnh nhân nghiện rượu. Mức độ ALT có thể bình thường ngay cả đối với bệnh nhân mắc bệnh gan nặng do rượu gây nên.

Đo GGT (gamma glutamyl transferase) cũng có ích.

Mức độ GGT cao hơn 2 lần bình thuờng cho bệnh nhân có tỷ lệ AST/ALT bằng 2:1 cho ta biết là bệnh nhân nghiện rượu. Tuy nhiên vì GGT thiếu tính đặc thù nên nó không thể dùng riêng rẽ được.

Dược phẩm, thảo dược và những chất khác

Tổn thương gan do dược phẩm và các chất hóa học khác chỉ gây khoảng từ 1-2% những bệnh gan mạn tính/kinh niên thôi. Những dược phẩm thông dụng có thể gây tổn thuơng gan gồm có trụ sinh, thuốc trị kinh phong, chất áp chế hydroxymethylglutar yl-CoA reductase, NSAIDs và thuốc trị bệnh lao.

Cách dễ nhất để xác định xem một dược phẩm có gây nên sự tăng mức aminotransferase hay không là ngưng thuốc để xem hàm lượng diếu tố có trở lại bình thường hay không. Nếu thuốc trên cần thiết cho bệnh nhân và không có thuốc khác để thay thế, ta cần phải phân tích lợi hại và xét xem có cần phải tiếp tục thuốc dù rằng kết quả thử nghiệm cho biết có bất thường.

Gan viêm do siêu vi

Nguy cơ mắc bệnh gan viêm do siêu vi C (HCV) cao nhất đối với bệnh nhân đã được truyền máu, chích thuốc vào tĩnh mạch, sử dụng cocaine, xâm mình, chọc lỗ thủng trên thân mình, và bừa bãi về tình dục.

Tỷ lệ bệnh gan viêm do siêu vi C ở Mỹ được ước chừng khoảng 3.9 triệu (1.8% dân số) phần lớn số đó không biết là mình mắc bệnh (theo tài liệu trong báo NEJM 1999; 341: 556-62). Trong đa số bệnh nhân mắc bệnh gan viêm do siêu vi C, mức độ ALT từ 1.5 tới 2 lần mức độ AST, nhưng nếu bệnh sơ gan (cirrhosis) phát ra trong gan viêm do siêu vi loại B hay C, tỷ lệ AST/ALT trở lại bình thường hay mức AST có thể hơi cao hơn một chút.

Thử nghiệm đầu tiên để định bệnh HCV là thử nghiệm miễn nhiễm diếu tố (enzyme immuno assay/EIA) về kháng thể đối với HCV, có một mức nhạy cảm (sensitivity) từ 92% tới 97% tùy loại xét nghiệm. Một kết quả thử nghiệm dương trong một bệnh nhân có yếu tố nguy cơ mắc bệnh đủ để định bệnh, nhưng chẩn bệnh thường được xác định bằng phản ứng đảo ngược giây chuyền reverse transcriptase polymerase để đo mức độ HCV RNA. Một thử nghiêm có kết quả dương cần phải được tiếp tục bằng sinh thiết gan để ước lượng mức độ tổn thương gan. Những bệnh nhân gan viêm loại C kinh niên và có bằng chứng bị sơ gan cần được chữa trị.

Những thử nghiệm đầu về gan viêm do siêu vi B (HBV) gồm có HBV kháng nguyên bề mặt (HBs Ag), kháng thể HBV bề mặt (HBs antibody), và kháng thể lõi B (HBc antibody).

Một kết quả dương (+) cho kháng thể bề mặt HBV (anti HBs antibody) và kháng thể lõi (anti HBc antibody) chứng tỏ cơ thể đã được miễn nhiễm và cần phải tìm kiếm lý do khác đã gây gia tăng diếu tố.

Môt kết quả dương (+) cho kháng nguyên bề mặt HBV (HBs Ag) và kháng thể lõi (HBc antibody) chứng tỏ sự hiện diện cuả bệnh gan viêm loại B.

Những thử nghiệm để xác định xem siêu vi có sao chép (replication) hay không, gồm có sự hiện diện trong huyết thanh của kháng nguyên e (HBe Ag), kháng thể e (Hbe antibody) và lượng HBV DNA cần được thực hiện. Đối với những bệnh nhân mà mức độ HBV DNA cao hơn 10 copies/ml và có ALT cao, thiết sinh gan và chữa trị bằng thuốc kháng siêu vi (antiviral) cần được bắt đầu.

Gan viêm vì tự miễn nhiễm (Autoimmune hepatitis)

Bệnh thường xảy ra cho đàn bà tuổi trẻ tới trung niên với tỷ lệ đàn bà đàn ông là từ 4 so với 1. Điện di protein trong huyết thanh (serum protein electrophoresis) là một cách thử nghiệm tốt. Trên 80% bênh nhân mắc bệnh này có tăng gammaglobulin trong huyết thanh, một mức độ polyclonal gammaglobulin cao hơn hai lần bình thường giúp định bệnh. Mặc dù những thử nghiêm kháng thể kháng nhân (antinuclear antibodies), kháng thể kháng cơ trơn (antibodies against smooth muscle) và kháng thể hạt nhỏ gan-thận (microsomal antibodies kidney-liver) thường được sử dụng, chúng có thể không hiện diện trong bệnh gan viêm tự miễn nhiễm. Sinh thiết gan cần được thực hiện.

Bệnh gan chứa nhiều mỡ không do rượu gây nên (Nonalcoholic steatohepatosis - NASH)

Tỷ lệ bệnh gan chứa nhiều mỡ không do rượu gây nên được ước chừng cao tới 20% trong dân chúng tại Hoa Kỳ. Đối với NASH tỷ lệ bệnh được ước lượng khoảng 3%. Trái lại với bệnh nhân mắc bệnh gan do rượu gây nên, bệnh nhân bị NASH (nếu không bị sơ gan) thuờng có tỷ lệ AST/ALT dưới 1:1.

Người ta thường cho rằng bệnh này hay xảy ra cho đàn bà trung niên, bị mập phì hay mắc bệnh tiểu đường, nhưng kinh nghiêm gần đây cho thấy đàn ông cũng có thể mắc bệnh và mập phì hay bệnh tiểu đường có thể không hiện diện. Ngoài ra duợc phẩm như prednisone, methotrexate, thuốc estrogens, amiodarone, tamoxifen, nifedipine và diltiazem cũng có thể gây nên bệnh. Nó còn có thể là kết quả của sự tiếp xúc với các chất làm tan hữu cơ, tiếp chất dinh dưỡng vào tĩnh mạch lâu ngày và một số bệnh về gien trầm trọng.

Đối với một vài bệnh nhân bị NASH, bệnh có thể tiến triển tới sơ gan, vì vậy sự tích cực để định bệnh còn trong vòng bàn cãi. Siêu âm gan hay đo CT scan có thể giúp xác định bệnh nhưng hiện nay chưa có cách chữa trị. Sinh tố E, ursidiol và thuốc để trị tiểu đường loại 2 như pioglitazone, rosiglitazone và metformin đang được thử nghiệm để trị bệnh. Cách chữa trị căn bản là xuống cân, trị bệnh tiểu đường và trị chứng lipid cao trong máu.

Những nguyên nhân tăng aminotransferase hiếm hơn

Nhiễm sắc tố sắt trong máu

Bệnh này xảy ra cho 1 trên 300 người trong dân chúng (theo bài viết trong báo Ann Intern Med, 1998; 129: 925-31), thuờng được xác định bởi một mức độ ferritin cao, một mức độï bảo hòa sắt cao trong huyết thanh (high serum iron saturation) và sự hiện diện của hai copies của gen HFE. Đa số bệnh nhân có triệu chứng tuổi từ 40 tới 50, mắc chứng ngủ lịm (lethargy), đau nhức khớp và giảm ham muốn tình dục nhưng phần đông bệnh đều không có triệu chứng gì cả.

Vì biến chứng có thể nặng nếu bệnh không được chữa trị sớm, ta cần luôn luôn nghĩ tới bệnh này khi mức độ diếu tố gan chỉ hơi cao.

Bệnh Wilson

Môt sự hỗn loạn bài tiết chất đồng của mật, bệnh Wilson có thể làm tăng aminotransferase cho bệnh nhân không có triệu chứng gì khác của bệnh. Bệnh bộc phát giữa 5 và 25 tuổi nhưng sự định bệnh có thể tới tuổi 40. Nó xảy ra cho 1 trong 30,000 người, bệnh này có thể xác định khi phát hiện vòng Kayser Fleischer, mức độ ceruloplasmin thấp trong huyết thanh, sự bài tiết đồng nhiều trong nước tiểu và mức độ đồng trong gan cao.

Bệnh thiếu hụt alpha 1-antitrypsin

Bệnh do gien thuờng thấy ở người da trắng, nó là một bệnh biến thể không hiếm trong gan. Một mức độ alpha 1-antitrypsin thấp, tới 20% của bình thuờng, hoặc giảm alpha 1-globulin trên điện di, hay cả hai giúp định bệnh. Để xác định ta cần thử biểu hình protease áp chế (protease inhibitor phenotype) vì mức độ alpha 1-antitrypsin có thể tăng trong trường hợp viêm.

Bệnh celiac sprue ẩn

Bệnh này đuợc định bệnh bằng cách đo kháng thể endomysial, antigliadin, và transglutaminase trong mô. Những kết quả cần được xét nếu bệnh nhân bị xút cân, đau bụng, đầy hơi và có mỡ trong phân. Trong một cuộc nghiên cứu gần đây, bệnh celiac sprue ẩn là nguyên nhân của sự tăng mạn tính aminotransferase cho 13 trong số 140 nguời bệnh không có triệu chứng được giới thiệu tới một chẩn y viện chuyên trị bệnh gan. (Hematology 1999; 29: 654-57).

Nguyên nhân gia tăng ALP

Gia tăng mức độ Alkaline Phosphatase (ALP) được nhận thấy trong bệnh nghẹt ống mật, bệnh thâm nhập gan như ung thư gan, bệnh gan do dược phẩm gây nên và bệnh sơ gan mật nguyên thủy (primary biliary cirrhosis). ALP có thể gia tăng ít trong ba tháng chót của thai nghén và sự mọc xương sinh lý và nó không hiếm đối với những người trên 50 tuổi khỏe mạnh. Đo mức độ 5- nucleotidase và GGT thường tăng cùng với ALP nếu nguyên nhân là do gan cũng giúp tìm nguồn gốc của sự tăng ALP.

Nguyên nhân tăng GGT

Gia tăng GGT chứng tỏ nguyên nhân do nghẹt ống mật hay do tổn thương tế bào gan. Nếu cả hai GGT và ALP đều tăng, nhất là ALP thì nguyên nhân vì ống mật gan coi như chắc chắn. GGT tăng mà ALP không tăng thường do gan viêm vì rượu. Khi cả hai ALP và GGT tăng đều từ gan ra đánh dấu sự di căn ung thư tới gan, có thể xác định bằng chụp quang tuyến gan.

Nguyên nhân tăng bilirubin

Một sự tăng conjugated bilirubin có thể do siêu vi, hóa chất, rượu hay nghẹt ống dẫn mật hay sơ gan. Hội chứng Gilbert là nguyên nhân tăng unconjugated bilirubin trong khi các thử nghiệm gan khác bình thường thường được thấy trong 5% dân số. Sự tan huyết (hemolysis) có thể phân biệt được với hội chứng Gilbert bằng cách đếm huyết cầu tổng quát (CBC), đếm reticulocyte và phết máu ngọai biên. Trong bệnh tan huyết (hemolysis), số reticulocyte sẽ cao và phết máu ngoại biên sẽ bất thường trong khi trong hội chứng Gilbert chúng sẽ bình thường.

Khi nào chụp hình gan và khi nào làm sinh thiết gan

Chụp hình gan khi bệnh nhân khi AST và ALT tiếp tục cao trong khi các thử nghiệm khác bình thường.

Chụp hình gan rất có ích nếu ALP hay GGT cao. Ta có thể thấy nghẹt ống dẫn mật trong gan (bướu) hay ngoài gan (bướu hay sạn cấn lên ống dẫn mật).

Sinh thiết gan dành cho bệnh nhân có mức độ AST hay ALT cao 2 lần hơn bình thường trong khi các thử nghiệm và chụp hình đều bình thường.

14 June 2004

Tham khảo

1. Das A, Post AB. Should liver biopsy be done in asymptomatic patients with chronically elevated transaminase? A cost-utility analysis. Gastroenterology. 1998; 114:A9

2. Sorbi D, Magill DB, Thistle JL, et al. An assessment of the role of liver biopsies in asymptomatic patients with chronic liver test abnormalities. Hepatologỵ 1999; 30:477A

Nếu dùng Paracetamol (acetaminophen) , thuốc giảm đau thông thường với rượu sẽ gây nguy hại cho gan nhưng một nghiên cứu mới đây ở Mỹ cho thấy, dùng Paracetamol với cafeine (chất có nhiều trong cà phê) cũng có thể làm tổn thương gan.

Từ lâu, người ta đã biết hậu quả nguy hiểm và có khả năng gây chết người của việc kết hợp giữa rượu với acetaminophen - hay paracetamon, một trong những loại thuốc giảm đau phổ biến. Thế nhưng, theo một nghiên cứu mới của đại học Washington, Seattle, thì việc kết hợp một lượng lớn cafeine với acetaminophen cũng có thể gây nguy hại.

Không chỉ uống cafeine khi đang sử dụng thuốc mới nguy hiểm mà ngay cả một số cách điều trị kết hợp giữa cafeine với acetaminophen như rối loạn kinh nguyệt, viêm khớp và nhiều chứng bệnh khác cũng có thể làm suy giảm chức năng của thận, huyết áp cao và gây ra đột quị.

Tiến sĩ Sid Nelson, đại học Washington, và nhóm nghiên cứu cho hay acetaminophen và caffeine tác động lên một enzyme quan trọng trong cơ thể con người có liên quan đến quá trình giải độc ở gan.

Công thức hóa học và cấu trúc phân tử của Paracetamol. (Ảnh: 3dchem)

Nghiên cứu cho thấy caffeine làm tăng gấp 3 lần chất N-acetypl-p- benzoquinone (NAPQI), một phó phẩm độc sản sinh bởi enzyme trong quá trình làm giảm lượng acetaminophen.

NAPQI cũng làm gan bị tổn thương và khiến cho quá trình tương tác giữa cồn và acetaminophen gây hại cho cơ thể. Thử nghiệm trên chuột đã được tiêm acetaminophen cũng cho thấy một lượng caffeine cao có thể làm tổn hại gan.

Nói về nghiên cứu mới này của mình, tiến sĩ Nelson cho hay mục đích của cuộc nghiên cứu là để cảnh báo cho mọi người về mối nguy tiềm tàng giữa việc kết hợp paracetamol và caffeine. Mặc dù vậy, bạn không nhất thiết là phải ngừng sử dụng acetaminophen hay caffeine, mà điều quan trọng là bạn phải thận trọng điều chỉnh liều lượng của chúng khi kết hợp. Đặc biết, nếu bạn uống rượu thì bạn còn phải thận trọng hơn nữa.

Uống Tylenol quá liều coi chừng hại gan

CHICAGO (AP) - Những người lớn khỏe mạnh dùng những liều lượng thuốc Tylenol tối đa trong hai tuần lễ đã có những kết quả bất bình thường về thử nghiệm gan trong một cuộc nghiên cứu mới, dẫn tới những lo ngại rằng ngay cả những liều lượng do bác sĩ kê đơn của loại thuốc chống đau nhức thông dụng này cũng có thể làm hại cho gan.

Trong cuộc nghiên cứu, 106 người tham gia đã uống 4 grams Tylenol - tương đương với 8 viên Tylenol thuộc loại “extra-strength” (loại mạnh ngoại hạng mỗi viên 500mg) - mỗi ngày trong hai tuần lễ. Một số người chỉ uống Tylenol, một số khác uống cùng với một loại thuốc chống đau nhức có chứa chất thuốc phiện. Trong khi đó, có 39 người được cho uống những viên thuốc giả không có dược chất gì cả.

Không có hậu quả gì xảy ra cho những người uống thuốc giả. Nhưng gần 40 phần trăm những người thuộc hai nhóm kia đã có những kết quả thử nghiệm bất bình thường cho thấy những dấu hiệu về sự thương tổn của gan, theo cuộc nghiên cứu.

“Tôi thấy cần cảnh giác công chúng đừng dùng liều lượng Tylenol cao hơn 4 grams mỗi ngày. Ðây là một thứ thuốc có tầm mức an toàn khá nhỏ hẹp,” lời Bác Sĩ Neil Kaplowitz thuộc trường đại học University of Southern California.

Ông nói thêm rằng những người uống nhiều rượu đừng dùng quá 2 grams Tylenol mỗi ngày.

Một đồng tác giả của cuộc khảo cứu, Bác Sĩ Paul Watkins, thuộc trường đại học University of North Carolina, nói rằng ông ít lo ngại hơn BS Kaplowitz và ghi nhận rằng dược chất acetaminophen, thành phần chính của thuốc Tylenol, đã được sử dụng trong 50 năm qua và có thành tích tốt về an toàn.

Hãng sản xuất của Tylenol, McNeil Consumer & Specialty Pharmaceuticals, nói rằng cuộc nghiên cứu của chính họ tìm thấy những tỉ lệ thấp hơn về hậu quả bất bình thường cho gan. Những cuộc khảo sát của công ty này đã theo dõi những người dùng liều lượng Tylenol cao trong những thời kỳ lâu dài hơn cuộc nghiên cứu mới nói trên.

Những người tham gia cuộc nghiên cứu đó đã được mướn do hãng bào chế Purdue Pharma LP, nhà sản xuất của thuốc chống đau nhức cần có toa bác sĩ tên là OxyContin, để tìm hiểu tại sao có những kết quả thử nghiệm bất bình thường cho gan nơi những người được thí nghiệm để dùng một thứ thuốc tổng hợp gồm dược chất acetaminophen và dược chất hydrocodone có chứa thuốc phiện.

Acetaminophen là dược chất thông dụng hơn aspirin và ibuprofen. Mỗi tuần lễ có 1 trong 5 người thành niên ở Hoa Kỳ dùng thuốc này để trị đau nhức hoặc sốt, theo một cuộc khảo sát trong năm 2002.

Acetaminophen được dùng trong nhiều thứ thuốc có thể mua tự do hoặc cần có toa bác sĩ; điều này khiến cho người ta dễ sử dụng quá liều lượng, khi họ vô tình dùng vài thứ thuốc có chứa dược chất đó cùng một lúc. Sự sử dụng quá liều lượng acetaminophen là nguyên nhân chính yếu dẫn tới chứng đau gan cấp tính.

Bác Sĩ Watkins nói rằng những người đang tính thay đổi thuốc chống đau nhức cần nên biết rằng những dược chất khác cũng gây ra những phản ứng phụ, như xuất huyết hoặc kích thích trong bao tử.

Acetaminophen - một dược phẩm được sử dụng khá phổ biến tại nhiều quốc gia trên thế giới nhằm làm giảm đau và điều trị các chứng mạn tính vừa được Tổ chức Thuốc và thực phẩm mỹ - FDA cảnh báo là có ảnh hưởng xấu đến gan nếu sử dụng quá nhiều.

Ảnh minh họa

Kết quả này được đưa ra sau khi một cuộc nghiên cứu cho thấy hàng trăm người tại Mỹ đã bị suy giảm chức năng gan sau nhiều năm sử dụng acetaminophen và loại dược phẩm có tên gọi tylenol. Khoảng 100 người bị chết mỗi năm tại nước này do sử dụng quá liều thuốc tylenol có chứa acetaminophen. Mặc dù loại thuốc này dùng theo chỉ định của bác sĩ, song, có không ít bệnh nhân chủ quan đã lạm dụng thuốc và tự ý sử dụng bất cứ khi nào bị đau, hay bị sốt. Chính điều này đã làm gia tăng những hệ quả xấu đối với gan.

Lượng acetaminophen tối đa mà một người được phép sử dụng để điều trị giảm đau theo chỉ dẫn của bác sĩ không được vượt quá 3,250 - 4g một ngày.

Một kết quả điều tra xã hội cũng cho thấy: những người trẻ tuổi sử dụng acetaminophen để làm thuốc giảm đau và chống lại chứng đau đầu có tỷ lệ mắc bệnh trầm cảm và tự tử cao hơn nhiều so với những người bình thường.

Thuốc Acetaminophen và Tuyến Gan

Cuối tháng 6 năm 2009, Cơ Quan Thực Dược Phẩm Hoa Kỳ FDA đã họp với Hội Đồng Cố Vấn của cơ quan để thảo luận về sự liên hệ giữa acetaminophen với bệnh suy tuyến gan và yêu cầu thành viên đề nghị các biện pháp để thuốc này trở nên an toàn hơn cho người tiêu thụ.

Thống kê từ năm 1990 tới 1998 cho hay đã có 56.000 bệnh nhân cần vào phòng cấp cứu, 26.000 người phải nằm bệnh viện để điều trị và 458 tử vong vì ngộ độc acetaminophen.

Ban cố vấn đã đưa ra một số đề nghị như sau để FDA cứu xét và quyết định:

-Liều lượng acetaminophen cá nhân cho người lớn không quá 650 mg. Hiện nay liều lượng này là 1000 mg, chứa trong 2 viên thuốc chống đau bán không cần toa bác sĩ.

-Giảm liều lượng tối đa trong 24 giờ dưới mức hiện nay là 4000 mg.

-Loại bỏ các hỗn hợp dược phẩm bao gồm acetaminophen và các thuốc khác.

-FDA cần đòi hỏi các viện bào chế dược phẩm phải ghi lời báo động rủi ro trên nhãn hiệu các dược phẩm có acetaminophen.

-Quy định một nồng độ đồng đều acetaminophen trong các dung dịch thuốc trị nóng sốt, đau nhức cho trẻ em để tránh dùng nhầm liều lượng.

Acetaminophen hoặc Paracetamol là hoạt chất chính của một loại thuốc giảm đau, hạ nhiệt được dùng rộng rãi tại mọi quốc gia. Có lẽ bà con trong ngoài nước quen thuộc với tên riêng Tylenol hoặc Panadol nhiều hơn là tên chung acetaminophen. Chất này hiện diện trong nhiều dược phẩm bán tự do như Tylenol, Anacin, Exedrin, Panadol, trong một số thuốc trị bệnh cảm cúm cũng như các thuốc cần toa bác sĩ như Vicodin, Lortab, Maxidone

Acetaminophen được tìm ra vào cuối thế kỷ 19 nhưng phải đợi tới năm 1956 mới được bào chế thành viên thuốc 500 mg bán trên thị trường. Trước đó, vỏ cây canh ki na (cinchola) được dùng để trị bệnh sốt rét ngã nước (quinine) và nóng sốt. Vỏ cây này ngày càng khan hiếm cho nên các khoa học gia phải nghĩ cách tổng hợp loại thuốc chống đau thay thế.

Tương tự như Aspirin, paracetamol có tác dụng giảm sản xuất chất prostaglandins từ nhiếp tuyến (prostate) và từ một số tế bào khác trong cơ thể. Chất này có nhiều vai trò sinh học như kiểm soát huyết áp, co cơ trơn, cảm giác đau, giãn động mạch và phế quản, loãng máu, chống huyết cục, giãn nở tử cung...

Acetaminophen được dùng để giảm các cơn đau từ nhẹ tới trung bình như nhức đầu, thiên đầu thống, đau nhức cơ, viêm khớp, đau khi có kinh nguyệt, nhức răng... Acetaminophen cũng hạ sốt cho nên được pha chung trong các thuốc cảm cúm, ho, dị ứng. Tuy nhiên, thuốc không có tác dụng chống viêm, sưng (inflammation and swelling) như aspirin.

Thuốc thích hợp cho mọi lứa tuổi vì ít tác dụng phụ và không gây kích thích dạ dày như aspirin hoặc các thuốc chống viêm đau không steroid như ibuprofen, indomethacin, naproxen…

Dùng đúng theo liều lượng và hướng dẫn của nhà bào chế, thuốc an toàn, nhưng vì thuốc quá phổ biến cho nên đôi khi có người uống quá nhiều mà không biết.. Ngoài ra, acetaminophen có chỉ số trị liệu giới hạn, một liều lượng thông thường rất gần với liều lượng quá cao, cho nên dễ gây ra ngộ độc, tồn thương và suy gan, suy thận. Bệnh nhân có thể thiệt mạng trong thời gian ngắn.

Các dấu hiệu của suy gan có thể là nôn ói trầm trọng, da và mắt vàng, đau bụng, nước tiểu có mầu vàng xậm, cơ thể mệt mỏi suy nhược.

Sau đây là mấy điều cần lưu ý để tránh ngộ độc khi cần dung Acetaminophen:

-Không dùng quá số lượng mà nhà bào chế chỉ định tức là không quá 4000 mg một ngày hoặc là không quá 8 viên extrastrenght Tylenol

-Đọc kỹ nhãn hiệu của tất cả các thuốc đang dùng để coi xem có acetaminophen không.

-Nếu uống rượu, đang bị viêm gan, bệnh thận nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng acetaminophen. Trong các trường hợp này, nên giới hạn acetaminophen ở mức độ từ 2000-3000 mg/ngày.

-Cẩn thận khi cho con trẻ uống các thuốc bán tự do có acetaminophen khi các cháu bị cảm cúm, ho, hắt hơi sổ mũi. Lý do là trong các thuốc này có thể có acetaminophen.

-Với người từ 16 tuổi trở lên, có thể uống cùng lúc acetaminophen với ibuprophen để chống đau, giảm nhiệt vì với họ, không có tương tác giữa hai thuốc này.

-Với các em bé, có thể dùng acetaminophen hoặc ibuprophen để giảm đau, giảm sốt nhưng không bao giờ dùng hai thứ cùng một lúc. Nếu sau 72 giờ mà đau sốt không thuyên giảm, nên đưa các cháu tới bác sĩ để được điều trị.