|
Có Một Trà Đạo Việt
Nhiều người thường đặt câu hỏi Việt Nam
có trà đạo không? Tại sao Việt Nam không có một nền văn hóa trà để sánh
với trà đạo Nhật Bản, với trà nghệ Trung Hoa, với trà buổi chiều của
Anh quốc?
Nếu chúng ta cho rằng, đạo là con đường, là cung cách uống trà thì Việt
Nam hẳn nhiên có trà đạo. Đó là cách uống trà của người Việt. Cách uống
trà đó giản dị, gần gũi, nhưng cũng rất đỗi tinh tế như tâm hồn người
Việt nên nó không là một cái đạo như trà đạo Nhật Bản, không quá cầu kỳ
như trà nghệ Trung Hoa, cũng không quá thực dụng như trà phương Tây.
Còn nếu nói sâu xa hơn, thì trà đao Việt Nam không đạo ấy mà là đạo. Đạo ở đây là gì?
Cái đạo ấy bình dị như trong cư trần lạc đạo của Trần Nhân Tông: “đói
ăn khát uống mệt ngủ liền”. Đó là khi uống một bát trà, người dân cảm
thấy giải khát, sung sướng trong buổi trưa hè nắng nóng hay cảm thấy ám
áp trong những ngày giá rét đêm đông.
Cây trà mọc lên từ đất, lớn lên trong ánh mặt trời và tắm mình trong
gió trong mưa, nên khi nhấp một chung trà, con người như uống cả thiên
nhiên phong thủy hỏa thổ vào lòng với niềm vui sướng.
Trà Việt mang tính chất gần gũi với thiên nhiên, nó dạy cho người
thưởng trà cái tính cộng đồng, gần gũi, biết cảm ơn những người đã hai
sương một nắng trên cánh đồng trà…
Thưởng thức một chén trà mang phong cách trà Việt là việc mang nhiều ý
nghĩa. Màu nước vàng sánh trong xanh, hương trà, hương hoa tự nhiên là
hình ảnh Việt Nam với rừng vàng, biển bạc, tài nguyên phong phú. Vị
đắng chát gợi lên nỗi vất vả, cần lao của những người làm trà truyền
thống bao đời nay. Hậu vị ngọt mát của trà chính là tâm hồn người Việt
giàu tình, giàu nghĩa, có thủy, có trung. Vì vậy mà chén trà cho con
người gần điều thiện, xa lánh điều ác, đoàn kết hơn, chia sẻ hơn.
Nghệ thuật uống trà phản ánh phong cách văn hoá ứng xử của người Việt
Nam. Trong gia đình truyền thống, người nhỏ pha trà mời người lớn, phụ
nữ pha trà mời các ông. Người ta có thể uống trà trong yên lặng suy
ngẫm như để giao hoà với thiên nhiên.
Lấy việc rót trà làm ví dụ, sau khi tráng chén bằng nước sôi cho sạch
và giữ nhiệt, người ta xếp các chén vào sát nhau, tạo thành một hình
tròn. Bình thường ai cũng nghĩ nó chỉ giúp cho việc rót trà dễ hơn.
Nhưng nếu hiểu theo cái đạo của trà Việt thì sao ? Các chén nằm sát
nhau thể hiện sự gắn bó giữa con người với con người, cái tình làng
nghĩa xóm khi mời nhau chén trà. Hình tròn của các chén xếp thành thể
hiện mong muốn viên mãn, đầy đủ.
Nếu rót trà theo hình tròn của các chén, mỗi chén rót một chút, từ đầu
đến cuối, rồi lại vòng ngược lại đến đầu, điều này làm cho trà không có
sự chênh lệch đậm nhạt giữa chén đầu và chén cuối. Ý nghĩa của nó là
thể hiện sự bình đẳng giữa chủ và khách trong sự hưởng thụ tinh tuý của
thiên nhiên. (Cũng có thể rót nước trà vào một chén to, gọi là chén
tống, rồi từ chén to rót sang các chén con, gọi là chén quân, cho đều
nước). Nếu rót liền tay một vòng không ngừng thì gọi cách rót đó là
“Quan Công tuần thành”, còn nếu rót một chén rồi cao tay lên mà ngắt
nước trà rồi mới chuyển qua chén khác gọi là ” Hàn Tín điểm binh” (2
cái này là du nhập từ Trung Hoa).
Tất cả những cái đó không phải tự nhiên mà có, không phải ngẫu nhiên
người xưa thuận tay mà tạo ra như vậy, nó là cái đạo hết sức giản dị
của ông cha ta.
Nói như G.S Trần Ngọc Thêm: “Người Việt Nam mời nhau uống trà không
phải đơn thuần là để giải khát, mà là để biểu hiện một phong độ văn hóa
thanh cao, một sự kết giao tri kỷ, một tấm lòng ước mong hòa hợp, một
sự tâm đắc của những người đối thoại. Người Việt Nam mời nhau uống trà
là để bắt đầu một lời tâm sự, để bàn chuyện gia đình, xã hội, chuyện
thế thái nhân tình, để cảm thấy trong chén trà có cả hương vị của đất
trời, cỏ cây và muôn vật.
Tục uống trà với cả một hệ thống những kinh nghiệm tinh tế những quy
ước ứng xử bất thành văn từ ngàn đời xưa như thế, khác chi một thứ đạo?
Sở dĩ nó không trở thành “đạo trà” như chaodo của Nhật Bản được, chẳng
qua vì nó phổ biến rộng quá, trở thành thói quen toàn dân từ sớm quá,
cộng thêm tính linh hoạt cố hữu của căn hóa Việt Nam không chịu gò mình
vào một khuôn khổ nhất định nào.
Từ đó cho ta thấy, Văn hóa Việt Nam rất có giá trị. Chẳng phải cuộc sống cho chúng ta thấy rằng: cái gì đơn giản nhất, mà làm cho con người an vui, hạnh phúc nhất thì cái đó có giá trị nhất?Văn
hóa Việt Nam đơn giản, mộc mạc và bình dị không phải vì nó thấp kém hơn
những nền văn hóa khác. Văn hóa Việt Nam chấp nhận những điều đó nhằm
để cho cuộc sống hài hòa hơn với thiên nhiên, với mọi người, và chính
thế giới nội tâm của mình.
Qua trà Việt, chúng ta cũng thấy được phần nào sự tinh tế của người
Việt Nam, thú hưởng thụ cuộc sống bằng những điều tưởng chừng như nhỏ
nhoi, đơn giản nhưng chứa đựng biết bao tâm tình.
Theo Diễn đàn Văn Hóa Học
|
